MANASTIR LEPAVINA - SRPSKA PRAVOSLAVNA CRKVA

Vaseljenski Patrijarh Vartolomej I: Istočna Pravoslavna Crkva gleda kako u prošlost tako i u budućnost


Ekskluzivni intervju sofijske novinske agencije (novinite.com) sa njegovom svetosti Vaseljenskim Patrijarhom Konstantinopoljskim Vartolomejem.

Ovaj razgovor vodio se nekoliko dana nakon posete Bugarskoj, koju je njegova svetost Parijarh organizovao zbog otvaranja novih crkava u Burgas regionu, a gde je dočekan od strane Bugarske Pravoslavne Crkve i bugarskog premijera Bojka Borisova. Ubrzo nakon toga, 24.maja, Vaseljenski Patrijarth Vartolomej je bio u Moskvi gde je služio zajedno sa ruskim Patrijarhom Kirilom na dan Sv. Kirila i Metodija,koji su sastavili prvu slovensku azbuku.            
 

Šta biste naveli kao glavne, osnovne karakteristike koje i dalje izdvajaju današnje Istočno/Grčko Pravoslavno Hrišćanstvo od drugih hrišćanskih crkava?

Ponekad je bolje prepoznati sličnosti i dodirne tačke, a ne osobena obeležja i razlike među hrišćanskim crkvama. Tu je često mnogo više onoga što nas spaja nego onoga što nas razdvaja. Mi ne bi trebalo da budemo zadvoljni stalnim odbrambenim stavom Pravosalvnog Hrišćansrva u svetu.

Ipak, Pravoslavna Crkva u duhovnoj tradiciji ima svoje veliko bogatstvo, koja više zadržava kosmički, liturgijski, mistički pogled na svet.

To je razlog zašto neka aktuelna pitanja od globalnog značaja, kao što je ekološka kriza, jesu od izuzetne važnosti za nas jer ističu kako su doktrina i etos integralno povezane. Način na koji slavimo i molimo se Bogu odražava način na koji živimo i kako se ponašamo prema našoj planeti.

Šta je ono najjedinstvenije u tradiciji Istočnog/Grčkog Pravoslavnog Hrišćanstva? Šta bi trebalo da pripadnici drugih hrišćanskih crkava i drugih religija znaju o tome?

Pravoslavna Crkva je često doživljavana kao tradicionalna crkva. I istina je da smo sačuvali  mnoge elemente iz rane apostolske zajednice, koji svodeče Vaskrsenje našeg Gospoda Isusa Hrista i Silazak Svetog Duha na Apostole. Takođe smo crkva koja traži dijalog sa sadašnjicom.

U tom smislu, mi smo Crkva koja gleda obostrano i u prošlost (dragocenost Crkve Sv. Otaca) kao i u budućnost (uz očekivanje Nebeskog Carstva, kao što ispovedamo u Nikejskom Smbolu Vere). Ova sveobuhvatna teologija i sveobuhvatna duhovnost „uvek je spremna da da odgovor svakome ko traži razloga za nadu, a koja leži u nama.“ (1 Petar 3, 15)

Postoji rasprostranjeno mišljenje da su zapadne crkve generalno aktivnije u pogledu na društvene uzroke i inicijative.  Šta je glavna zanimljivost i glavna poruka Istočne Pravoslavne Crkve u XXI veku, ovom globalnom dobu koje se ubrzano menja?

Na mnogo načina, ima istine u tom rasprostranjenom mišljenju i bilo bi korisno za nas, kao Pravosalvne Hrišćane, da budemo spremni da naučimo nešto od naše zapadne braće i sestara.

Kao što smo videli ranije, korisnije je i od veće pomoći za nas da radimo zajednički u duhu zdravog ekumenizma, radije nego da smo u izloaciji koja nalikuje na geto-zajednice. Još od III veka, Zapad je istakao ulogu crkve u ovom današnjem svetu; u zakonu, etici  i svetovnim institucijama.

Nasuprot tome na Istoku je naglašena nebeska (ili eshatološka) dimenzija crkve, predstavljajući neparalelne primere i modele mistike i duhovnosti. Dakle, i Istok i Zapad mogu da nauče jedni od drugih.

Pravoslavna Crkva može da objasni kako su Sveti Duh  i Sveta Liturgija u stanju da inspirišu sve aspekte zemaljske crkve – uključujući orgnizaciono vođstvo crkve i društvenih normi.

Da li je ispravno reći da je Pravoslavna Hrišćanska vera ključno obeležje grčko-slovenske civilizacije, kao što se često opisuje od strane zapadnih naučnika?

Iako je istina da je Prvoslavlje kolevka civilizacije  u istočnom svetu – i grčkog i slovenskog – nesrećna istina je da je zapadni svet zanemario svoje vizantijske korene.

To je tužna realnost da su zapadni istoričari bili poneti značajem i uticajem renesanse, dok ćemo previđati činjenicu da je Konastantin Veliki preselio glavni grad carstva u Novi Rim, Konstantinopolj, u 330. godini kao i činjenicu da je svih sedam vaseljenskih sabora o nepodeljenom hrišćanstvu bio održano ne u Grčkoj ili Rimu, već na Istoku, onome što se sada zove Turska.

Ipak, novija istraživanja su prihvatila razumljivije poglede na istoriju. Kao što je prikazano u velikim knjigama  dr. Runcimana, sećanje sačuvano od strane majke Crkve konastantinopoljske kroz vekove jeste sećanjena na Pravoslavne ekumenske civilizacije.

Međutim, nije lako da se pokrene plima istorijskih predrasuda.

Grci i Bugari imali su veoma moćne srednjovekovne imperije, koje su jačale Pravoslavno Hrišćanstvo. Kakava je uloga ovih dveju nacija danas, kada je Pravoslavno Hrišćanstvo u pitanju? Da li je fer reći da su Rusi danas vodeći Pravoslavni narod?       

Trebamo zapamtiti da situcija koja je vladala u prvom milenijumu, više ne preovladava u našem svetu, i mi ne trebamo da živimo životom koji odražava te okolnosti. Štaviše, dok orginalni sistem Pentarhije (redosled pet patrijarhata u drevnoj crkvi: Rim, Carigrad, Aleksandrija, Antiohija i Jerusalim) potiče od poštovanja apostolstva i osobeno tradicije ovih drevnih patrijaršija, autokefalnost kasnijih crkava izrasla je iz poštovanja prema kulturnom indentitetu naroda.  

Tako, danas,  mi smo dostigli shvatanje da Pravoslavlje obuhvata federaciju nacionalnih crkava, često pripisujući prioritet nacionalnom interesu u odnosu jednih sa drugima. Ipak, sekularne snage nikada nisu bile primarni fokus, ili pre svega definicija pravoslavne eklisiologije.

Naši kriterijumi crkvenog indentiteta i jedinstva nisu merila ovoga sveta – od brojeva i bogatstva – već prositiču od Duha Svetoga, kako je otkriveno na Crkvenim Saborima i Svetim Pirčešćem.

Me nemamo kao u doba Vizantije na raspolaganju državni faktor koji garantuje – a ponekad čak i nameće  - naše jedinstvo. Niti naša eklisiologija dozvoljava centralizovan autoritet koji je u stanju da odozogo nametne to jedinstvo.

Naše jedinstvo zavisi od naše eklisiološke savesti. Osećaj potrebe i dužnost koje mi konstituišemo u jednu kanonsku strukturu i telo, jednu Crkvu, dovoljno je da garantuje naše jedinstvo, bez ikakave spoljašnje intervencije.

Upravo to je razlog zašto smo do danas sazivali pet sastanaka (Sinaksisa) svih vodećih glava Pravosalvnih Crkava širom sveta, dok smo u isto vreme isistirali na unapređenju za sveti i veliki Sabor naše pravosalvne Crkve.

Mi smo bili blagosloveni sa nedavnom zvaničnom posetom Rusiji,a po pozivu njegove svetosti Patrijarha Kirila Moskovskog, i mi smo, dakle, bili svedoci vitalne regeneracije, ali isto tako i patnje ruskog naroda.

Sa vaše pozicije, kao vaseljenski Patrijarh u Konastantinopolju, tražili ste da potpomognete mir među Hrišćanima, muslimanima i jevrejima. Koje su neke od vaših uspešnih inicijativa u tom pogledu? U doba kada raste nasilje sekti, šta može jedna verska ličnost vašeg ranga uraditi da dovede do mira i razumevanja?

Pored bilateralnih akademskih dijaloga koje redovno održavamo i sa Jevrejima i sa muslimanima (od ranih 1970 – ih) inicijative koje smo promovisali u poslednjih nekoliko godina uključuju: Konferencija za mir i toleranciju (Instanbul 1994), konferencija o mirnoj koegzistenciji između judaizma, hrišćanstva i  islama (brisel 2001) konferencija o rligiji, miru  i olimpijskom idealu (atina, 2004) i druga konferencija za mir i toleranciju (Istnbul 2005)

Ovi skupovi i drugi poput njih pokazali su se pionirski u cilju a istorijski u suštini. Jer su otvorili naše oči za različitost kultura i religija koje obuhvataju naš odvojen globalni svet. Naše je čvrsto ubeđenje da svi verski poglavari imaju korist od takvih sastanaka, jer proširuju među ljudima shvatanje šta su rasizam i fundamentalizam, i pomažu u razlikovanju između verske tolerancije i verskog apsolutizma.

Ivan Dikov

Novinite, 3. jun 2010.

Prevog sa engleskog prof. Bojana Popović
15 novembar 2010 god.
 
Izvor: http://www.johnsanidopoulos.com/2010/06/interview-with-ecumenical-patriarch.html