MANASTIR LEPAVINA - SRPSKA PRAVOSLAVNA CRKVA

Hrišćanska crkva je preživjela vijekove. Temelj crkve je istina.  Njen arhitektonski izraz tj.  hramovna građevina  u sa svoja tri tipa (krstolikog, rotonde i bazilike)  postaje najstabilniji arhitektonski element u istoriji tj. u vremenu i u prostoru i predstavlja jedan materijalni izraz tvrdog kamena vjere ili broda Crkvenog koji neće na morskim talasima da potone.  Ono što utvrđuje, to je prije svega moralni zakon tj. Božije zapovijesti.  Ruše se sva druga zdanja,  samo crkvene građevine opstaju ili se uvijek iznova obnavljaju.

Pogledamo li prostorno uređenje nekih oblasti, vidjećemo nered, čak moglo bi se reći divlje naseobine.  Kao u varvarsko vrijeme kada su se plemena naseljavala i selila i vrlo brzo iščezavala sa istorijske scene, gradi se.  Ima tu i pompeznih zdanja, ali koliki će im biti vijek trajanja? Tamo gdje nije bilo crkvenih građevina kao dominantnih arhitektonskih elemenata u prostoru, nisu dugo opstajala ni druga zdanja.

Nedavno sam bio u naselju Umka kod Beograda u Hramu Preobraženja Gospodnjeg. Umka je naselje koje se kliže. Hram je relativno nov i sagrađen je na jednom uzvišenju. Posmatrao sam pločice u hramu i da li ima naznaka pucanja tla. Vidio sam da nema. Međutim skoro svuda okolo po Umci kuće se kližu, zidovi pucaju. U stvari to je naselje krivokuća. Još niko nije uspio da riješi problem klizišta na Umci. Uopšte problemi klizišta su teško rješivi. Od skora je sagrađen hram i možda kroz vjerski preobražaj ljudi i tlo se stabilizuje. Nevidljiva crkva satkana na nevidljivim nitima iskrene molitve vjernih je ona koja čini prostor i istoriju stabilnim.

Bio sam i na Novom Beogradu u Hramu Svetog Dimitrija. U betonski grad se ugrađuju sada hramovi  u urbanom međuprostoru.  Hram može biti garant da ova betonska naseobina podignuta na močvarnom tlu sa enormnom stopom mortaliteta  ne izumre. Najveće divlje naselje, kako se priča, u Beogradu je naselje zvano Kaluđerica. Tamo još nijesam stigao da odem.

Crkvene građevine se po pravilu grade prvo molitvom, radnici često rade dobrovoljno, prilaže se od srca. Ako je tako, onda građevina ima svoju duhovno stabilnu strukturu i teško da je mogu bilo koje zemaljske sile srušiti. Usporedimo kvalitativnu razliku između građevine koja je zidana molitvom s radošću, u dubokom pokajanju zbog pređašnjih grijehova i s čistim uvjerenjem onih koji ziđu s jedne strane i s druge strane građevine koja se zida dok majstori psuju i kunu poslodavca  i strepe da li će im biti na vrijeme isplaćene nadnice, ili građevine  koja se gradi otetim novcem.  Ljudi sa razvijenom tehnologijom i senzorima za otkrivanje duhovnog izvora jednog zdanja,  lako otkriju da li će neka građevina dugo opstati, a otkriju i čiji je život konkretno zaista ugrađen u pomenuti hram( ko je žrtva, ko je  kamen koga su odbacili zidari), da li će opstati u istoriji ta pomenuta građevina i da li će njeni stanovnici opstati u miru i harmoniji u stambenom prostoru i gradu kojim dominira hram Gospodnji, ili će potonuti pod naletima zemaljskih stihija, vatre, vode, ratova međusobnih sukoba, građanskih ratova...Sjetimo se samo onog osjećaja čudnog, kada se u nekoj prostoriji nelagodno osjećamo.

Drevni i mudri narodi kao kineski npr. obraćaju pažnju na ove bitne duhovne determinante u arhitekturi, tako da se to reflektuje i na cijenu nekretnina u Hong Kongu i u drugim kineskim metropolama.  Takođe i drugi stari i istorijski narodi na Zapadu i jugu i sjeveru su bili svjesni značaja svojih hramova, ali i načina kako se hramovi grade, a i uređuje urbani prostor. Svako je na osnovu svog vjerskog i duhovnog koncepta gradio. Tako možemo navesti primjer Luja XIV, francuskog kralja koji je svojevremeno svojim versajskim poduhvatom konačno uobličio današnju unutrašnju strukturu Francuske  moderne nacije sa pariskim centrom.

Porijeklo novca pri gradnji jednog hrama je ključno za pitanje vječnosti i trajanja. Šire gledano i putevi, autoputevi, magistrale, raskrsnice, željezničke pruge i svi putevi postaju bitni. Stoga obrazovanje o unutrašnjem uređenju hrama, ponašanju u hramu, ikonostasu, obliku hrama, kome je hram posvećen i kakav položaj u geografskom prostoru ima, pa i kakav istorijat, postaje bitno za opstanak jednog naroda, pod uslovom da ima slobodnu volju da opstane. Potpuno obrazovanje o gore navedenom je nemoguće, ako čovjek ili narod  ne živi po Zakonu Gospodnjem. Jevanđeoska nauka se ne uči intelektualno ni teološki, već prije  svega čistim srcem.

Ako se zapitamo o uzrocima nekih tragičnih istorijskih pojava kod sopstvenog naroda, moramo pokajnički i analitički  prvo pogledati u unutrašnjost  prostora našeg hrama u srcu i preispitati se dobro gdje i na kom mjestu istorijskom smo gradili na slabim temeljima i gdje danas postoje nova klizišta. Dobro preispitivanje podrazumijeva precizan odgovor, a preciznost odgovora  zavisi od preciznosti u ispovijesti. 

Beograd, 22.03.2010.


 


  Radomir Vučić